Suïcidaliteit. Wat is het? Denken aan zelfmoord doe je niet zomaar. Dat doe je omdat je het idee hebt dat het leven je niets meer te bieden heeft. Of omdat het leven je zoveel pijn doet dat je zo niet verder wilt. Pijn die veroorzaakt wordt door problemen of situaties waarvoor je geen oplossing hebt. Gevoelens die helemaal bezit van je kunnen nemen en je gedachten gaan beheersen. Gevoelens zoals angst, paniek, somberheid, leegte, zelfverwijt, boosheid, schaamte, vernedering of schuld.
Je kunt gedachten hebben als:
- Ik kan niet meer
- Ik wil de pijn niet meer
- Niemand zal me missen als ik er niet meer ben
- Ik zal me nooit meer beter gaan voelen
- Mensen zijn beter af zonder mij’
- Ik verdien het niet om te leven
Misschien denk je constant over hoe je zelfmoord zou willen plegen. Sommige mensen piekeren de hele dag over de dood. Die gedachten kunnen je dan zo beheersen, dat je dood wilt om maar van die voortdurende gedachten af te zijn.
De dood als uitweg of bescherming
Als je zo in de knel zit dat je geen uitweg meer ziet, kan de dood een oplossing lijken. Immers: als je dood bent heb je geen pijn en problemen meer. Zo redeneer je dan. Denken aan zelfmoord kan een manier zijn om jezelf te beschermen. Het idee dat je er altijd nog uit kunt stappen kan de pijn en uitzichtloosheid iets verzachten. Het kan een gevoel van controle geven waardoor de pijn en uitzichtloosheid minder kunnen worden.
Van denken aan zelfmoord naar doen; het suïcidale proces
Tussen denken aan de dood en het plegen van zelfmoord zit een hele weg. Gelukkig komt uiteindelijk maar een klein aantal mensen aan het eind van deze weg.
Dit ‘suïcidale proces’ begint vaak met vage gedachten, zoals ‘Ik zou willen dat ik er niet meer was’. Na verloop van tijd kunnen deze vage gedachten concreter worden: ‘Ik wil er niet meer zijn. Ik wil dood’. Uiteindelijk ontstaat er een plan: ‘Ik ga vanavond zelfmoord plegen en ik weet ook al hoe’. Met iedere stap neemt ook het gevaar op een poging tot zelfmoord toe.
Onzichtbare suïcidale gedachten
Niet iedereen die gedachten aan zelfmoord heeft, doorloopt het gehele proces. Bij de meeste mensen blijft het bij (onzichtbare) gedachten aan zelfmoord. Veel mensen willen niet met anderen over hun gedachten aan zelfmoord praten, bijvoorbeeld omdat ze zich schamen, bang zijn veroordeeld te worden of denken dat niemand hen kan helpen. Na verloop van tijd kunnen zulke gedachten hen dan helemaal in beslag nemen. Het proces is echter op ieder moment omkeerbaar, bijvoorbeeld door hulp te zoeken, door de gedachten te bespreken of doordat omstandigheden veranderen.
Suïcidaliteit en psychische aandoeningen
Zelfdoding heeft in de meeste gevallen te maken met psychische aandoeningen.
Suïcidaliteit is niet erfelijk. Het kan wel zo zijn dat als (een van) je ouders aanleg heeft voor een psychische aandoening, jij dit erft. Maar het hoeft niet. Als je in de familie bijvoorbeeld mensen hebt met een depressie, kan het zijn dat je ook aanleg hebt voor het krijgen van een depressie. Daardoor kan het zijn dat zelfmoord wel vaker binnen één familie voorkomt.
Kwetsbaarheid als nabestaande
Als iemand uit je familie zelfmoord heeft gepleegd, ben je wel kwetsbaarder en kun je daardoor zelf ook gedachten aan zelfmoord hebben. Nabestaanden van iemand die suïcide heeft gepleegd behoren tot een risicogroep, maar het risico verschilt per persoon.
